Kiedy powstaje zobowiązanie podatkowe?

Aby wskazać na konkretny moment powstania zobowiązania podatkowego, w pierwszej kolejności warto wyjaśnić, czym zobowiązanie podatkowe jest. Definicję tego pojęcia można znaleźć w art. 5 Ordynacji podatkowej, które wskazuje, że “Zobowiązaniem podatkowym jest wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonych w przepisach prawa podatkowego”. Nie można pominąć, iż co do zasady, zobowiązanie podatkowe może ukształtować się jedynie w stosunku do podatnika, jeśli nie był on uprzednio obciążony obowiązkiem podatkowym.

Ponadto, zobowiązanie podatkowe daje władzom podatkowym prawo do żądania określonej zapłaty, przyjęcia bądź wyegzekwowania należnej kwoty przy użyciu zatwierdzonych metod przymusu. Jednocześnie, jego powstanie uzależnione jest od możliwości skorzystania ze zwolnienia podatkowego.

Odnosząc się do powyższego, wskazać należy, że uwagę skupia się również na pojęciu “obowiązku podatkowego”, które jest kluczowym pojęciem określonym w art. 4 Ordynacji podatkowej. Przepis ten wskazuje, że za obowiązek podatkowy uznaje się nieskonkretyzowana w ustawach powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia. Aby zatem precyzyjnie określić, czym jest samo zobowiązanie podatkowe, podatnik powinien poznać rozróżnienie dwóch pojęć – obowiązku i zobowiązania podatkowego. Bowiem obowiązek podatkowy z potocznego rozumienia, polega na tym, że podatnik musi zapłacić podatek, jeśli zajdą określone okoliczności. Zobowiązanie natomiast określa wysokość należnego podatku, komu i w jakim terminie należy go zapłacić. Zobowiązanie podatkowe jest więc uszczegółowieniem ww. obowiązku podatkowego – muszą zajść obie okoliczności, aby podatnik miał konieczność zapłaty należności podatkowej.

Odnosząc się natomiast do kluczowego zagadnienia, tj. powstania zobowiązania podatkowego, wskazać należy, że art. 21 Ordynacji podatkowej, został poświęcony specjalnie temu zagadnieniu. Ordynacja wskazuje na dwa zdarzenia, które mogą zostać uznane za dzień powstania zobowiązania podatkowego, w tym:

1. zdarzenie, z którym ustawa podatkowa wiąże powstanie takiego zobowiązania,
2. doręczenia decyzji organu podatkowego, ustalającej wysokość tego zobowiązania.

O tym, który z tych dwóch sposobów powstania zobowiązań podatkowych ma swoje źródła w konkretnym podatku, decydują przepisy odnoszące się do powstawania poszczególnych podatków. W konsekwencji, ani administracja skarbowa, ani podatnik, nie może wpłynąć na decyzję o tym, w jaki sposób w danej sytuacji powstanie obciążenie podatkowe. Skupiając się na pkt 1, wskazać należy, że takim zdarzeniem jest sytuacja, w której regulacje podatkowe jednoznacznie wskazują na obowiązek prawny jednocześnie obciążając podatnika ciężarem fiskalnym.

Nie zawsze jest tak, że obowiązek podatkowy staje się zobowiązaniem podatkowym. Jeżeli podatnik zastosuje zwolnienie, do którego będzie uprawniony na podstawie szczególnych regulacji prawnych, nie powstanie zobowiązanie podatkowe. Jeśli jednak zwolnienie to zostanie zniesione, pojawi się obciążenie podatkowe, którego głównym przedmiotem będzie wymóg zapłaty podatku.

Odnosząc się natomiast do samego momentu powstania zobowiązania podatkowego, wskazać należy, iż w myśl ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, odpłatne zbycie kryptowaluty oznacza wymianę jej na prawny środek płatniczy, towar, usługę lub prawo majątkowe inne niż waluta wirtualna lub regulowanie innych zobowiązań walutą wirtualną. W konsekwencji, taki moment jak sprzedaż kryptowaluty na walutę FIAT czy zakup usługi za kryptowalutę może być uznany jako zdarzenie generujące powyższe okoliczności. Zaznaczyć należy, że sama wymiana kryptowaluty na inną, w świetle prawa nie będzie rodziła momentu powstania obowiązku podatkowego. W związku z tym, podatnik nie będzie miał zobowiązań z tego tytułu.